احمد جاویداحمد جاوید،از وقایع نگاران عثمانی در آستانه برقراری نظام جدید از سویِ سلطان سلیم سوم (حک: ۱۲۰۳ـ۱۲۲۲) می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیاز تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. پدرش، مصطفی، از امیرانِ سواره نظام عثمانی بود. احمد به عنوانِ کارمند خزانه عامره یا خزانه همایون، وارد دستگاه دولتی شد و در اندک مدتی، مدارج ترقی را پیمود؛ ابتدا در «خاص اوطه» (اتاق مخصوص) کار می‌کرد (برای اطلاع بیش‌تر درباره این نهاد رجوع کنید به این آدرس [۱]
اوزون چارشیلی، ج۱، ص۳۲۳ـ۳۲۹.
)، سپس «شهر امینی» (شهردار) استانبول شد. [۲]
محمدطاهر بروسه لی، عثمانلی مؤلفلری، ج۳، ص۴۲.
[۳]
لوند، ج۱، ص۳۶۷.
[۴]
د. ا. د. ترک، ذیل vid" "Ahmed Ca.
۲ - تألیف حدیقة وقایعوی به دستور سلطان سلیم سوم، رویدادهای زمان سلطنت او را از اول رمضان ۱۲۰۴ تا ۲۳ جمادی الثانی ۱۲۰۵، بر اساسِ «خط همایون» (فرمان‌های پادشاه)، نامه‌های رسیده به دربار از کشورهای اسلامی و سایر منابع رسمی، به ترتیبِ روز شمار در کتابی گردآوری کرد و آن را حدیقة وقایع نامید و از این رو، در دربار به وقایع نگار معروف شد. [۵]
جاوید، مقدمة بایجار، ص XXI، XXXVII.
۲.۱ - سبب تألیف و ویژگی کتابدرباره سبب تألیف این کتاب نوشته شده است که در اثنای گفتگویی با سلطان سلیم سوم در مورد اشاعة مطالب نادرست راجع به دربار و دولت عثمانی در بین عوام، با پیشنهاد باش چوقدار حسین افندی به سلطان، مأموریت تحریر حوادث اندرونی به احمد جاوید سپرده شد. [۶]
احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ج۱، ص۱، ۱۹۶۹.
[۷]
مقدمة بایجار، احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ۱۹۶۹، ص XXI، .
در این کتاب از ذکر القاب طولانی خودداری شده و اساس آن بر ساده نویسی و قابل فهم بودن است. [۸]
مقدمة بایجار، احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ۱۹۶۹، ص XXXVII.
گفتنی است که در نامه ای با عنوان «صورت نذر شریف»، نام حضرت علی، امام حسن، امام حسین و فاطمه زهرا علیهم‌السلام با احترام کامل آمده است. [۹]
مقدمة بایجار، احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ۱۹۶۹، ص ۲۲۳.
مصححِ کتاب آن را از نظر محتوا کامل و از نظر املا تقریباً بی اشتباه دانسته است. [۱۰]
مقدمة بایجار، احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ۱۹۶۹، ص XXVI، XXXVII .
۲.۲ - وضعیت کتابکتاب حدیقة وقایع بر اساس سه نسخة موجود، به کوششِ عدنان بایجار در ۱۹۹۸ در آنکارا به چاپ رسید. ۳ - تألیف منتخبان جاوید بیگکتاب دیگر جاوید، منتخبات جاوید بیگ یا تاریخِ احمد بیگ است که با بهره‌گیری از آثار مورخانِ معروف عثمانی، مانند: حاجی خلیفه (کاتب چلبی)، نعیما، چلبی زاده عاصم و فِندِقْلـیلی محمدآغا، در دو جلد نوشته شده است. این کتاب شامل وقایع سال‌های ۱۰۳۲ تا ۱۲۰۶ و در بر گیرندة مناسبات عثمانی با روسیه است. بخشِ آخر این اثر مبتنی بر مشاهدات خودِ مؤلف است و از این رو، اهمیت خاصی دارد. [۱۱]
مقدمة بایجار، احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ۱۹۶۹، ص XXXV.
احمد جودت پاشا، مؤلف تاریخ جودت، در تألیف کتاب خود از این اثر بهره برده است. [۱۲]
احمد جودت پاشا، تاریخ جودت، ج۱، ص۸ـ۹.
۴ - تألیف وَردِ مُطَرّاجاوید در ۱۲۱۷ ذیلی بر کتاب حدیقة الوزرا، اثر عثمان پاشازاده تائب، نوشت که حاویِ زندگینامة ۲۴ تن از وزیران عثمانی، از راغب محمدپاشا تا یوسف ضیاپاشا، است و آن را وَردِ مُطَرّا نامید. این کتاب در ۱۲۷۱ در استانبول و سپس در ۱۹۶۹ در فرایبورگ چاپ شد. [۱۳]
احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ج۱، ص۲ـ۳، ۱۹۶۹.
[۱۴]
احمد جاوید، وَردِمُطَرّا، ج۱، ص۴۹ـ ۵۰.
[۱۵]
فهرس المخطوطات الترکیة العثمانیة: التی اقتنتها دارالکتب القومیة منذعام ۱۸۷۰ حتی نهایة ۱۹۸۰ م، ج۱، ص۲۵۷.
[۱۶]
فلوگل، ج۲، ص۴۰۳ـ ۴۰۵.
۵ - وفاتجاوید در ۱۲۱۸ در استانبول درگذشت و در تکیه یحیی افندی در محله بِشیکْتاش دفن شد. [۱۷]
محمدطاهر بروسه لی، عثمانلی مؤلفلری، ج۳، ص۴۲.
۶ - فهرست منابع(۱) محمدطاهر بروسه لی ، عثمانلی مؤلفلری ، استانبول ۱۳۳۳ـ ۱۳۴۲؛ (۲) احمد جاوید، وَردِمُطَرّا ، در احمد تائب عثمان پاشازاده ، حدیقة الوزرا ، استانبول ۱۲۷۱، چاپ افست فرایبورگ ۱۹۶۹؛ (۳) احمد جودت پاشا، تاریخ جودت ، استانبول ۱۳۰۹؛ (۴) فهرس المخطوطات الترکیة العثمانیة : التی اقتنتها دارالکتب القومیة منذعام ۱۸۷۰ حتی نهایة ۱۹۸۰ م ، ( قاهره ) : الهیئة المصریة العامة للکتاب ، ۱۹۸۷ـ۱۹۹۲؛ (۵) Ahmed Ca vid, Had ka-i veka ¦yi ـ , ed Adnan Baycar, Ankara ۱۹۹۸;. Gustav Flدgel, Die arabischen, persischen , tدrkischen Handschriften der kaiserlichen und kخniglichen (۶) Hofbibliothek zu Wien , Wien ۱۸۶۵-۱۸۶۷, repr Hildesheim ۱۹۷۷;. (۷) Aga h S rr Levend, Tدrk edebiyat tarihi, Ankara ۱۹۷۳;. (۸) TDVIA , sv "Ahmed Ca vid" (by Abdدlkadir عzcan) ;. (۹) I smail Hakk Uzun ar l , Osmanl Devletinin Saray Te kila t , Ankara ۱۹۸۸. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد جاوید»، شماره۴۴۳۴. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|